Her ne kadar unutulmaya yüz tutmuş olsalar da, Trabzon/OF ve Çaykara civarında eskiden kullanılan köy, mahalle ve mekân isimleri günümüze kadar kullanılmış, bazı yerlerde halen kullanılmaktadırlar.Ancak ne yazık ki; bu isimlerin büyük bölümünün anlamı veya anlamları günümüzde unutulmuştur.
Son dönemlerde bu isimlerin anlamlarını merak eden birçok insan, zaman zaman kendi yörelerine ait isimleri derleyip, etimolojik talep üzerine bana ulaştırmakta, bende zamanım oldukça ve elimden geldikçe bu isimlerin kelime kökenlerine inmeye ve anlamlarını ortaya çıkarmaya çalışıyorum. Böylelikle bu kelimeler, derlenip kayıt altına alınmaktadır. Bu, yöremiz tarihinin daha iyi anlaşılması ve atalarımızın bizlere bıraktığı kültürel mirasın korunabilmesi açısından önemlidir.
 
Yöremiz toponomi kültürüyle ilgili olarak derleyebildiklerim arasında, Visir (Gülen) köyü ve bu köy civarında bulunan mahalle ve mekân isimleridir. Aşağıda bu isimler ve bunların etimolojik açıklamaları bulunmaktadır.
 
VİSİR = DERİNLİK, TUĞLA, KİREMİT RENGİ, VİŞNE RENGİ
Hel. βυσσίζω – visizo = vişne rengine boyama fiilinden türeme ve özellik belirleyen “ro” sonekiyle birleşerek toponim halini almış bir kelimedir. Yeni Yunancada visino = vişne ve vişne rengi demektir. Visiro daha çok, vişne rengine yakın, açık vişne renk anlamı vermektedir. Aşağıda etimolojilerini yaptığımız köye ait toponimlerden de anlaşılacağı üzere, köyde üretilen tuğla veya kiremitlerin etrafa saçtığı toz ve kırıklar sayesinde, yerin açık vişne rengine bürünmesi köye bu ismi kazandırmıştır. Aşağıda ortaya çıkan anlamları sıraladığımızda, bu ismin kelime kökeni ve anlamı daha anlaşılır olmaktadır.

Abişka = yankı yapan
Hel. άπηχώ + κα – apixo + ka < apişka. Kelimede kullanılan Ş harfi, Yunancada X harfinin karşılığıdır. Karadeniz Rumca’sında bu deforme şekline bolca rastlanmaktadır. Aynı durum Girit ve Kıbrıs Rum kesiminde de mevcuttur. Kelimedeki KA soneki ise, Türkçedeki CIK küçültme sonekinin karşılığıdır. Ayrıca; kelime apis = armut ve sonundaki KA sonekiyle de apis-ka = armutçuk anlamında da karşımıza çıkmaktadır. 

Asu Çatağı = kuyu, çukur, çamurluk
Hel. άσι, άσώ – asi, aso. Bu kelime asos şeklinde, Yunanistan’ın Preveza, Korinthia, Epirus bölgelerinde toponim olarak kullanılmaktadır.
 
Ayano = parlak, ışıldayan, temiz, açık yer, güneşli
Hel. άγή-ν – aği-n. Türkçede ayan (açık) aynı kökenden gelmektedir. Ayrıca bu kelime, Aghia + anna toponiminin Türkiye’deki versiyonu olan Ayana da olabilir. Kelime Aya Anna şeklinde Yunanistan’ın İlia, Evia, Kastoria, Argolis gibi bölgelerinde de toponim olarak kullanılmaktadır. Ancak ikinci şeklinin, yani Aya Anna isminin yerin toponiminin aslı olması durumunda, civarda bir kiliseye veya kilise kalıntılarına rastlanılması gerekir. Bu durumun araştırılmaya ihtiyacı vardır.
 
Devor = Köknar ağacı
Hel. τέφρα, τεφρή – tefra, tefri. Orjinal anlam: yanmış, hastalıklı, yanık odun vb. gibidir. Kelime Karadeniz Rumca’sında Devori veya Tevori olarak, Köknar ağacı anlamında kullanılmaktadır.
 
Halev Yatağı = taş yatağı
Hel. χάλυβος – xalivos. Pontos Rumcasında xalevi = bkz. xalevler
 
Halevler = taşlıklar
Hel. χάλυβος + ler – xalivos +ler. Karadeniz Rumca’sında xalevi = ufakça kırılmış sert taş parçalarıdır. Orijinal anlam: çelik olmakla birlikte, anlam genişlemesiyle sert taş parçaları için kullanılmıştır. Yunancada χαλίκι – xaliki gibidir.
 
Halkobul gölleri = küçük bakır bakraç gölleri
Hel. χαλκό + πουλί – xalko + puli. Kelime Karadeniz Rumcasında güncel olarak kullanılmakta ve anlamı bilinmektedir.
 
Han = han, geçici konaklama yeri
Fars. xan – han. Pontos Rumca’sına anlam genişlemesiyle birlikte kahvelerin, dükkânların bulunduğu yer veya köyün merkezi olarak kullanılmaktadır.
 
Horofter = horon oynanılan yer
Hel. χορεύω + τέρι 
 
Horom Düzü = horon oynanılan düzlük
Hel. χορών – horon. Pontos Rumca’sında bu kelime horon ve horom olarak kullanılmaktadır. Orijinal anlamı ise dans’tır.
 
Hozanlar = çimen, çayır
Hel. γκαζόν – kazon. Kelimede bulunan LAR soneki, Türkçede çoğul olarak kullanılan LAR sonekidir.
 
İsirluk = düzlük
Hel. ίσιο + ρο – isio + ro. Kelimedeki LUK soneki, Türkçede LIK sonekinin Karadeniz şivesinde deforme olmuş şeklidir.
 
Kambo = düz tarla
Hel. καμπος – kampos. Kelime Karadeniz Rumca’sında sıkça kullanılmaktadır.
 
Karhane = İş hanı
Fars. kar + xane. Bu kelime İran ve Afganistan’da da toponim olarak kullanılmaktadır. Kelime Farsça olup, Türkçe üzerinden dilimize girmiştir. Ancak burada Türkçedeki anlamı olan ‘Kerhane’ gibi değil, bizzat orijinal anlamı olan ‘İş hanı’ olarak kullanılmaktadır.
 
Karlevo = küçük dağ tepesi
κάρη-λόφος – kari-lofos < karlofo < karlevo. Kelimedeki F harfinin V gibi telaffuz edilmesi, birçok kelimede rastlanmaktadır.
 
Kestane Yatağı
Hel. κάστανο – kastano. Bu kelime de Pontos Rumcasında sıkça kullanılmaktadır. Türkçeye Rumcadan geçmiştir.
 
Kilise Düzü
Hel. εκκλησία – eklisia.
 
Kiraz Irmağı
Hel. κεράσι, κέρασος – kerasi, kerasos. Pontos Rumca’sında “kirezi” gibi kullanılır.
 
Kohlaconlar = sert kabuklu, salyangoz semeri ve benzer türler
Hel. Κοχλιό + ακι – koxlıo + aki. Kelimedeki Lar soneki Türkçe çoğul sonekidir.
 
Kolisti = bitişik
Hel. κολλήσω, κολλητή. Pontos Rumcasında iki anlamda kullanılmaktadır. 1. kolisti = bitişik 2. kolisti = yanık, yanmış.
 
Kolizmat = yakılmak için ayrılan
Hel. κολλίζω – kollizo + ati. Pontos Rumcasında kelimenin mastarı “kolisma = yakmak” tır. Kelimenin orijinali; κολεάζω – koleazo = yakmak için depolama, yakma.
 
Komanit = vurularak ayrılan parça, parça, bir ağaç türü
Hel. κόμμα-ν + είδη – koman + idi. Ayrıca, κούμαν + είδη – kuman + idi = Spentam adı verilen bir ağacın farklı bir türü gibi bir kelime de karşımıza çıkmaktadır. Bu kelime; komanis, komanos gibi formatlarıyla, Yunanistan’ın İlia, Kozani, Batı Makedonya ve Batı Yunanistan bölgelerinde de rastlanmaktadır. Kelimenin soneki olan “idi”nin “it” gibi hal alması, onlarca örnekte rastlanılan bir durumdur. Bu toponim aynı zamanda Yunanistan’da Komanidi şeklinde, soyadı olarak kullanılmaktadır.
 
Kondu = bir yerin kabarmış bölümü, eklem yeri, birleşme noktası
Hel. κόνδοι – kondi. Pontos Rumcasındaki kordili = düğüm de bu kelimeden türemektedir. Yani, ipin kabardığı yer. Zaten bu toponim ile ilgili olarak daha yukarıda Skenas (İşkenaz) diye anılan bir başka toponime de rastlanmaktadır.
 
Kornofol = karga yuvası
Hel. κορόνα + φώλια – korona + foli. Pontos Rumcasında ve daha orjinal biçimiyle “koronofoli” olarak kullanılmaktadır. Bu toponimin aynısı, κορνοφολεά – kornofolea olarak, Yunanistan’ın Evros (Epirus) Doğu Makedonya ve Trakya’da da kullanılmaktadır.
 
Kukulislar = birikimler, yığınlar
Hel. κουκούλι – kukuli. Pontos Rumca’sında kukuli = yığın, kukulizo = yığıyorum anlamında kullanılmaktadır. Ana dili yarı Türkçeleşmiş köylerde kukulis etmek = yığmak olarak da kullanılmaktadır. Yığının şekli olan, ince ve sivri zirveden aşağıya doğru koni şeklinde açılması durumu, bu kelimenin bazı başlık veya yün fesler için de kullanılmasına neden olmuştur. Bu kelime, kukuli, kukulion, kukulitsa gibi formatlarıyla; Yunanistan’ın Arta, Epirus, Yoannena, Axea, Preveza gibi bir çok yerde toponim olarak kullanılmaktadır.
 
Kulubister = deviren yer, yuvarlanılan yer
Hel. κώλο + άνω + πίζω + τέρι – kolo + ano + bizo + teri. Bu kelime Pontos Rumca’sında kulubizo, kulunbizo = kaldırıp deviriyorum anlamında kullanılır. Kelime bütününü oluşturan kök kelimelere bakarsak; “kolo = kıç – anobizo = yukarı kaldırmak” olarak karşımıza çıkmaktadır. Yani; kıçından tutup yukarı kaldırmak demektir. Sonek olarak kullanılan “teri” de, kelimeye kaldıraç anlamını kazandırmaktadır.
 
Kurkanzel = eğri büğrü, dikenli eklem, kanca
Hel. κρόκος + κόνδυλος – kroκos + kondilos < krokondilo < kurkandelo < kurkanzel/ bu kelime Pontos Rumca’sında güncel olarak kullanılmaktadır.
 
Kurkuluç = eğri büğrü tepecikler, inişli çıkışlı yer
Hel. κρόκο + κολάκια – kroko + kolaki < kro-kolaki < kurkuluçi. Pontos Rumca’sında kurkuluçi kelimesinin tamamı kullanıldığı gibi, kelimenin “kuluçi” kısmı da, “horoz ibiği” anlamında kullanılmaktadır. Bu kelime yine toponim olarak ve kurkuli şeklinde Yunanistan’ın Evia adasında kullanılmaktadır.
 
Lakoz Irmağı = kuyu ırmağı
Hel. λάκκος – lakkos. Bu toponim Yunanistan’da lakos şekliyle Kefalonia, İyonya adaları, Lakonia, Peloponisos, Mesinia vb. bölgelerde bolca kullanılmaktadır.
 
Limli’nun yeri = gölün yeri
Hel. λήμνος – limnos. Bu kelime Pontos Rumcası içerisinde toponim olarak kullanılmaktadır. Örnek; Ocena (Köknar / Çaykara / Trabzon) limni, limniya. Ayrıca bu toponim, Yunanistan’da oldukça yaygın kullanılan ve yüzlerce örneği bulunan bir toponimdir.
 
Lival = küçük su kaynağı
Hel. λιβάδια – livadi. Kelime Pontos Rumca’sında da güncel olarak kullanılmaktadır. Bu kelime de Yunanistan’da livadi, livadiya, livadion gibi değişik formatlarda toponim olarak kullanılmakta ve yüzlerce örneği bulunmaktadır.
 
Mağaraş = büyük dağ
Hel. μέγα + ράχη – mega + raxi. Kelimedeki X harfi Pontos Rumca’sında Ş gibi kullanılmaktadır. Dolayısıyla raxi = raşi gibi telaffuz edilmektedir.
 
Makleso = afacan, canlı, vahşi
Hel. μάχλος, μαχλάσι – maxlos, maxlasi. 
 
Maynenzo = İncil de bir isim, çakmak taşı, ateş yeri, ateşe sürükleme yeri
Hel. μάιναν + οδός – mainan + odos Kelime mainas = sıcak ve Türkçeleşmiş biçimi ile Manyas (Balıkesir) olarak da karşımıza çıkmaktadır. Aynı zamanda, köyün bütün toponim sistematiğine bakıldığında da, sıcak veya ateş ile ilgili olması ihtimali güçlü gözükmektedir. Anlamı; ateşe veya fırınlama yerine götüren yol demektir. Kelimenin ikinci kısmı olan “odo”, sürükleme ile ilgili bir kelimedir. Bu ikinci kelimenin “ozo” gibi telaffuzuna örnekler oldukça çoktur. Arapçada eüdü – eüzü, ağdam – ağzam,veleddallin – velezallin gibi örnekler verilebilir. Kelimedeki D harfi zaten Türkçe D gibi değildir. Bu harf, D harfini alt ve üst dişlerin arasına dilin getirilişi ile ortaya çıkarılan ses gibidir. Arapça alfabenin dördüncü harfi The gibidir. Anlamı; sokak, yol, vb. gibidir.
 
Oflara = ıhlamur ağacı
Hel. φλαμούρια – flamuria. Kelime hem fleri, hem de flamuri, flampuri şekliyle de Pontos Rumca’sında kullanılmaktadır. Fleri sadece ıhlamurun ağacı, flamuri ise ıhlamurun kullanılan yaprak ve tomurcukları için kullanılır. Kelimenin başındaki O harfi, kelimenin Türkçeleşmeye başlamasının sonucu kelimeye eklenmiş ve seslendirilmeye başlanmıştır. Çünkü, Türkçe de iki sessiz harfle kelime başlamaz. Bu kelime; flamuri, flamurion şekliyle toponim olarak Yunanistan’da bolca kullanılmaktadır.
 
Oxlara = yeşil
Hel. χλωρό – xloro. Kelimenin başındaki O harfi için bkz. Aynen Oflara gibi sonradan eklenmiştir. Bu gibi örnekler de oldukça çoktur. Kelimeye toponim olarak Ocena (Çaykara / Köknar) köyünde xlorotis kurçe, Kıbrıs Rum kesiminde de Xloraka formatında rastlanmaktadır.
 
Refanlar = bir bitki türü
Hel. ρέφανος – rafanos. Pontos Rumca’sında “refanitsa” ismi, bir bitki türü için kullanılmaktadır. 
 
Rimantos = ırmak, suların açtığı hendek
Hel. ρέμα + αντος – rema + antos < remantos < rimantos. Bu kelime de Yunanistan’da rema, remata, remati gibi formatlarıyla Thesalya, Preveza, Epirus, Mesinia gibi bölgelerde toponim olarak kullanılmaktadır.
 
Sanukli = komşu mahalle
Hel. συνοικία – sinikia. Kelimedeki Li soneki ise Türkçe sonek olarak kullanılan _lı’dir. Bu kelime, sinikia şeklinde Yunanistan’ın Korintia, Peloponiso ve Trikalon bölgeleri, sinikli olarak da Türkiye’nin Malatya bölgesinde toponim olarak kullanılmaktadır.
 
Saspalar = buruşma, sıkışma, kırma
Hel. συσπά – sispa < συν + σπάω – sin – spao. Kelimedeki sonek, Türkçede kullanılan Lar sonekidir.
 
Sehil = sıcak
Hel. σύχλιο – sixlio. Pontos Rumca’sında kelimenin xliyo kısmı da sıcak anlamında güncel olarak kullanılmaktadır.
 
Sülenler = havalandırma borusu, su borusu veya hendeği
Hel. σωλήν – solon. Ayrıca; σολανόν – solanon = bir bitki türü. Bir diğer kelime Latince sola = ayakkabı altı, oturak vb. Kelimedeki sonek, Türkçe de kullanılan ‘Ler’ sonekidir.
 
Trakli = kömürlü
Hel. θράκα – thraka. Kelimenin sonundaki sonek, Türkçede kullanılan Lı sonekidir.
 
Vizalantoz = tuğlalık, kiremitlik, taşlık yer, kiremit deposu
Hel. βησάλι – visali + antos < visalantos. Ayrıca, βύσσαλο – visalo + antos < visalantos. 
 
Sikoşo = kurutma, kızartma, fırınlama yeri
Hel. σύκχος – sikxos. Bu kelime biraz farklı dejenere olmuş olsa da, diğer toponimlerin anlamlarına bakıldığında, kelimenin bu anlamlarla ilişkili olabileceği muhtemeldir.
 
Zaxameya = hayvanların kaybolduğu yer
Hel. ζώα χαμός – za + xamos. Kelime Pontos Rumca’sında türetilmiş bir kelime olduğu anlaşılmaktadır. Bu kelime gibi birçok birleşik kelimeye sözlüklerde pek rastlanmayabiliyor.
 
 Not: yukarıdaki toponimlerin anlamlarına baktığımızda, karşımıza tuğla, kiremit, taş, taşlık, çakıl, çamur, sıcak, fırın, kömür, yığın, yakılacak şey, havalandırma, kırma, kırık, kum, iş hanı gibi kelimeler çıkmaktadır. Dolayısıyla, bütün anlamların birbiri ile ilişkisi göz önünde bulundurularak, köyde kiremit, çakıl veya tuğla imalatının varlığı, üretilen ürünlerin satıldığı bir de iş hanının bulunmuş olduğu tespit edilmiştir.
 

Kaynakça
1. Mega Leksikon tis Ellinikis Glossis. D. Dimitrakou
2. Mega Leksikon tis Ellinikis Glossis. Liddel & Scott
3. İstorikon Leksikon tis Pontiakis Dialektu. A. Papadopoulou
4. Karadeniz Ansiklopedik sözlük. Özhan Öztürk
5. Türkçe İngilizce sözlük. Redhouse
6. Türkçe Farsça Sözlük. İbrahim Olgun - Cemşit Drahşan
7. Lexicon Latino-Graecum. E. D. Tsakalotou
8. Hakasca - Türkçe Sözlük. Ekrem Arıkoğlu
9. Divanü Lügati’t Türk. Kaşkarlı Mahmud
10. Uzbek Dictionary. Nicholas Awde – William Dirks – Umida Hikmatullaeva
11. Türkmen – English Dictionary. Jonathan Garrett - Greg Lastowka - Kimberly Naahielua - Meena Pallipamu
12. 1997,1998 Uyghur Dictionary Project
13. Etimologia. Theodoros Moisiadis
14. Microsoft Encarta 2005
15. Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü – Mehmet Kanar
16. The Hittite Dictionary – Hans G. Güterbock and Harry A. Hoffner
17. Ansiklopedik Türkçe Sözlük – Kemal Demiray
18. Trabzon-Maçka etimoloji sözlüğü – Kudret Emiroğlu
19. Lazca Türkçe-Türkçe Lazca sözlük - Metin Erten
20. Öz Türkçe Sözlük – Ali Püsküllüoğlu
21. Leksiko Pontiakis Dialektu – Thomas Tsopuridis
22. Toponimiko Tis Karpathu – Konstantinos Minas
23. Yirmi beş adet farklı Yunanca yerel ağız, şive ve lehçelere ait sözlüklerden de yararlanılmıştır.
 

Açıklamalar
Kelimelerdeki “X” harfleri Türkçede sert H veya Arapçanın yedinci harfi ‘He’ nin karşılığıdır. Bazı makalelerde bu harfin yazılış şekline KH gibi de rastlanılabilir. X harfi ile Pontos Rumca’sından bir kaç örnek olarak, Xorevo = Horon yapıyorum, Xara = Sevinç, Xoli = Kızgınlık, küsme gibi kelimeler verilebilir. Ayrıca X harfinin önüne E, İ gibi sesli harflerin gelişi ile Türkçe Ş harfine dönüşmektedir.
 
Türkçe olan toponimlerin etimolojisinin yapılmasına gerek duyulmamıştır.
 
Etimolojide kullanılan metotlar
1. Etimolojide A-A, İ-A, E-A, İ-O ve benzeri sesli harflerin bir araya gelişi ile birisinin ortadan kalkması dikkate alınmıştır.
2. Etimolojide sesli harflerin deforme olma şekilleri U < O < A < E < İ arasında oluşması muhtemel sürece dikkat edilmiştir.
3. kelimelerin sonunda bulunan Yİ, YA, YO gibi harflerin GİA, İA, İO gibi harflerden oluşabileceği dikkate alınmıştır.
4. Pontos Rumca’sının deforme şekli göz önünde bulundurulmuştur.
5. Etimolojide, yerel dilden başlayarak, daire şeklinde ve dışa doğru gidilerek, etki alanına girmesi muhtemel diller incelenmiştir.
6. Rumca kelimelerin Latince harflerle yazılışı sırasında uğradıkları deforme şekilleri de dikkatle alınmıştır.