|
|
|
 |
Halk Takvimi
Ocak Kalandar,
Şubat Küçük,
Mart Mart,
Nisan April,
Mayıs Mayıs,
Haziran Kirez,
Temmuz Çürük
Ağustos Ağustos,
Eylül İstavrit,
Ekim Koç ayı,
Kasım Üzum ayı,
Aralık Sığırkoyan
Ayrıca mevsimler içerisinde bazı 'özel günler' vardır. Bunlar:
Kuko Zamanı :Guguk Kuşu'nun ötmeye başladığı zamana denir.
Kurt Kızanı: Eski hesapla Mart ayının 1'i ile 9'u arası kurtların çiftleşme zamanıdır. Bu gün-lerde İnsanlara saldırırlar. Buna Kurt Kızanı denir.
Karakoncilo: Sığırkoyan (Aralık)'ın son 6 günü ile Kalandar (Ocak) ayının ilk 6 günü Karakoncilo günleridir. Bu günlerde Serander (ambar) açılmaz. Açılırsa fukaralık gelir.
Karakoncilo'nun bir hayalet-ruh şeklinde yılın en soğuk zamanlarında 12 gün (Sığırkoyan-Aralık'ın 24'ünden Kalandar-Ocak ayının ilk 6. gününe kadar) dolaşıp insanlara zarar verdiği söylenen, yarı insan-yarı hayvan şeklinde olduğuna inanılan bir yaratıktır.
Karakoncilo ile ilgili Fatma D. (78) şunları anlatıyor: "Karakoncilo'da, siğirkoyandan 6 kün alurdi, 6 kün da kalandardan alurdi, eder 12 kün. Köya karakoncilo çatarsun da korkarsun ondan, çirkin heyvan kibi pişedu köya. Ey kidi pi keren (Allah rahmet etsun) Haskadun Halam akşamdan keldi pize. Piz da çecuğuk. Karakoncilo da idur. Anam çikti kapi ustine pişe alacağidi tişardan , pakti tişari pişe var. "Ey kidi tişari pişe var" tedi, Karakoncilo'tur. Meker Haskadun Halam piluyi oni da temeyi. Şemsiyesini kodi oraya da olar zannedeyi oni Karakoncilo. Soradan pi külmek aldi oğa, kider tişari alur şemşiyeyi kelur içeri."
Çocuklar bazan karakoncilo ile korkutulur. Bazan da esmer, karayağız çocuklara yaramazlık yaptığında 'seni kidi Karakoncilo' dendiği vakidir.
Kalandaris Etmek:
Kalandar eski aylardan Ocak ayının karşılığı ve yeni yılın ilk günüdür. Yeni yılı karşılamak için Ocak ayının 13'ünü 14'e bağlayan gece yapılan tören, eğlence, gösteri, vs.nin kökü yüz-yıllar önceye kadar uzanmaktadır. Doğu Karadeniz yöresinde 1950'li yıllara kadar süregelen Kalandar eğlenceleri Visir'de de sürdürülegelmiştir. Bugün artık bütünüyle kaybolmuş olan bu eğlence biçimleri'ne köy'de Kalandaris Etmek denen denirdi.
Akşam yapılan çeşitli eğlencelerin yanında Kalandar'ın ilk günü ahırdaki ineklerden bir tanesi evin aşanasına (mutfağına) getirilir. Evin sağ kapısından içeriye alınır. Alınırken önce sağ a-yağını eşikten içeri atarsa eve hayırlar, sol ayağını önce atarsa uğursuzluk gelir. İnek aşanada yedirilip içirilir. Sonra tekrar ahıra bağlanır. Dışardaki oluklu çeşmeden bir tas su alınır. Eve getirilir.
Kalandar ayının ilk sabahı (yılbaşı) eve gelen ilk kişiye göre sene içindeki olaylar yorumlanır. Yaşanan olayın iyi veya kötülüğü ilk gelen kişinin iyi veya kötülüğüyle ilişkilendirilir. Hatta bu inanış o kadar kökleşmiştir ki, yılbaşında insanlar sevilmedikleri yerlere gitmemeye özen gösterirler. O yerde yaşanan kötü bir olayın kendisine yorulmaması için.
Havva Düzenli (78) Kalandar Gecesiyle ilgili şunları anlatıyor: " Kalandari karşilarler. Eski-den koliva eterdiler, misir pişururtiler. Kaynanam çok ederdi. Kabak çok oldi mi kabak ke-serler. Ahırdan ineği ustine çikarurler, ona temiz bi eyi yalak ederler, İnek sağ ayağini evden içeri koyardi. Ayaği eyi kelurse o sene ekinler bol olur. Kabaklar, misirler eyi olur. Ey kidi şindi sayi pakayiruk olari. Olmadisaler ayaği eyi kelmedi terler. Pi da 'Kalandaris, Kulandaris Altina tişi buzaklar, ustine erkek uşaklar, beyaz kabaklar, ver Allanum ver.' teyu da kirecesun. Kalandaris etmek puğa tenur."
Safiye Düzenli (Hacoğun Sefiye-70) anlatıyor: "Kalandarda kar yağar, otururler. Ziyafet e-derler, misir pişururler, koliva ederler. Herkese tağiturler. Sabahleyin erken kalkarsun, alursun yağlan etmek, misir. Eskiden oyle idi. Kiderdun çeşmeden alacağidun pi kafeka su, keleceğidun sağ kapidan kireceğidun içeri. Ondan sora ahira kidecesun. Kaç tane inek var ahira? 5 tane. Edersun haboyle 5 tane çurek, hau közlerun ustine pişurursun. Kidersun pismillan rahmanlan ahira kirerkan tersun "ahira tişi puzak var, ustine erkek uşak var" On-dan sora kirersun ahira, o çurekleri pirer tane korsun hayvanlarun ağizina. İştersun ki evune kimse kelmeyecek da kalandaris edecek. Alursun pi puzak çikarsun ustine. O da kalandaris e-der seni. Pu kadar pilurum."
Fatma Düzenli (78) anlatıyor: "Kalandar kiceleri eskiden olurdi. Piz da yaparduk ama, şindi soradan yapilmayi oyle pişeyler. Koliva eterduk, kabak keserduk, ziyafet eterduk. Kalandarun siftesine, pirinci künine, işiklemezden pi siğir çikaracağidun illa ustine. Pazisi eyi kelmezdi oğa, hasta olurdi, eyi ekinleri olmazdi. Terdi: 'Ey felanci kalandaris etti peni. Hiç eyi kelmedi pağa.' Sol kapidan çikardum, eğilurdum tişardan sudan alurdum pir küküm su. Ahiraltindan tönerdum sağ kapidan kirerdum içeri. Ondan sora terdum kim iştersa kelsun. Halbuki terler künahtur. Eskiden peri yapardiler. Şindi kimse yapmayi oni."
|
| Bugün 40 ziyaretçi (52 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
