Doğu Karadeniz Bölgesi;Trabzon ili Köprübaşı ilçesine bağlı, oldukça geniş bir alanı kaplayan dağınık bir yerleşim birmidir. Doğusunda Dernekpazarı ve Çaykara ilçesi, batısında Sürmene ilçesine bağlı Oylum Beldesi, Küçükdere Bucağı, Güneyde Gümüşhane ve Bayburt İli sınırları ve Kuzeyde bağlı bulunduğu Köprübaşı ilçesi ile çevrili olan bu belde dağlık bir arazi yapısına sahiptir.

Büyük Doğanlı, Küçük Doğanlı, Dağardı, Emirgân, Konuklu ve Yılmazlar olmak üzere altı mahallesi bulunmaktadır. Her mahalle kendi bünyesinde ayrı ayrı küçük yerleşim birimlerinden oluşmaktadır. Başta İsmail Ağa Yaylâsı ve Kahve Düzü Hanları olmak üzere, Taşlı, Sesli Kaya, Harmantepe. Soğuksu Hanları, Görnek, Mavriyas, Arpalı adı ile bilinen ve ve daha çok sayıda yerleşim alanı olarak Yayla ve Mezraları, Çaykara, Dernekpazarı, Gümüşhane ve Bayburt yaylâ köylerine bitişiktir.

Beldenin Güney sınırından başlayan Humurgan / Sürmene deresi Beşköy Belde merkezinin tam ortasından geçerek Köprübaşı ilçe merkezine devamla sâhil kenti olan Sürmene merkezinden Karadenize dökülür.

1998 Yılı Ağustos ayında meydana gelen sel felâketi nedeni ile yıkılan Beşköy merkez binalarının bulunduğu mekânda beldenin doğu sınırından doğarak Sürmene deresine birleşen Mesal ırmağı vardır. Sözkonusu ırmağın başlangıç noktası olan kaynak şiddetli yağmurun da etkisi ile patlayarak beşköy belde merkezindeki binaları yıkarak kırkyedi kişinin öümü ile sonuçlanan olayı meydana getirmiştir.

1929 Yılında Beşköy belde merkezinin bulunduğu Dere yatağındaki meydana gelen sel felâketi sonucunda üç kişilik can kaybı meydana gelmiş Kasaba tamamen haritadan silinmiştir.

İnsan elinin değmediği Yemyeşil ormanları ile meydana gelen doğal bitki örtüsü ve irili ufaklı çok sayıda akarsuları ile bölge Turizmine önemli katkıda bulunabilecek yapıya sahiptir. Bitki örtüsü bakımından zengin ağaç çeşitleri ile süslenmiştir. Ormanlarında ağaç çeşidi olarak küçükten büyüğe sırası ile Komar. Zifin, Ligarba gibi yerel maki bitkileri boyunda küçük ağaçlar; Meşe (Pelit), Kayın (Gürgen), Ardıç, Akasya (İspendam), Kızılağaç, Kestane, Çam ağaçları bulunmaktadır. Kabuklu meyve ağacı olarak Ceviz ve Fındık yetiştiriciliği devam etmektedir. Meyva ağaçları olarak bol miktarda Armut, Elma, Siyah üzüm, Erik çeşitleri İncir ağaçları vardır.

Bölgede Çay ve Fındık önemli geçim kaynağıdır. Başta Mısır olmak üzere Patates, Fasulye, Kara Lahana ve diğer sebze çeşitleri yetişmektedir. Arazi yapısı engebeli olduğundan ancak bölgede ancak Meyva Tarımı yapılabilmektedir. Kişi başına düşen arazinin çok az olması nedeni ile Ailelerin il dışına göçleri devam etmektedir. Dağ Manzaraları ve Maden suları bakımından zengin olan bir bölgedir. Trabzon ilinin ençok ildışına göç veren yerleşim alanıdır.

Köprübaşı ilçe merkezine uzaklığı 3 Km; Sürmene ilçe Merkezine ve Karadeniz kıyısına olan uzaklığı 17 Km’dir.

Beşköy Beldesi’nin Tarihi çok eskilere dayanır… Beşköy Beldesi halkı yaklaşık Mîlâdi 1880 veya daha sonraki yıllarda Trabzon ili Of ilçesine bağlı olan Çaykara Nahiyesi ile Dernekpazarı kasabası arasında Dernekpazarının Beşköy Beldesi Batı dağ yamaçlarınan doğarak Solaklı Deresine dökülen Holo Deresi adı ile bilinen dereboyundaki Yedi Pâre (tane) Köyden Kuruçeşme ve Ayı Meydanı olarak bilinen Dağın arkasına doğru gelerek yerleşti.

Bölgeye ilk yerleşim; Koyun Çobanlarının eski adı Kalist olan ve yeni adı Konuklu olan mahallede kabak çekirdeklerini unutup bırakmaları; Ertesi yıl sözkonusu çekirdeklerden çok sayıda ve irice Beyaz Kabakların oluştuğunu gördüklerinde, yerli halk dilinde Kelif adı ile bilinen barakalar yapmaları süreci ile başladı.

Daha sonra Kahvedüzü Hanları mevkiinin bulunduğu Sürmene ilçesi Küçükdere bucağı Yazıoba köyü ile arka arkaya yerleşik olan ve eski adı Holomezire olup yeni adı Yılmazlar Köyü / Yılmazlar mahallesi olan köye; Dernekpazarına bağlı Holo köylerinden eski adı Kalanas; Yeni adı Çalışanlar köyü merkezli olmak üzere çok sayıda ahâlinin Mezra / Mezirelik olarak adlandırılan binalar yaparak ilk yerleşim alanları oluşturmaları ile devam etti. Oluşturdukları bu Mezralarda deneme amaçlı yapılan ekinlerin hayli fazla mahsul vermesi ve Küçük ve büyük baş olmak üzere zamanın şartlarında hayvancılık yapmaya uygun olması bölgenin yerleşik hayata uygun olduğunu gösterdiğinden Holali halk bölgeye dört büyük akrabadan kişiler yerleşerek sırasıyla eski adları ile Küçük Küçük Arhancelo (Küçük doğanlı), Büyük Arhancelo (Büyük doğanlı), Bedrigân (Emirgân), Okşoho (Dağardı) köyleri oluşturdu.

Beş Holo köyü olan bu Köyler Of ilçesine bağlı Çaykara Nahiyesinin İlçe olup Oftan ayrılması üzerine Dernekpazarı (…Eski adı Kondu olan) Bucağına (Nahiyesine) bağlı beş pâre köy olarak 1957 / 1961 yıllarına kadar Çaykaraya bağlıydı. İlçeye ulaşım Konuklu Köyü başlarında olan Kuruçeşme ve Ayımeydanı istikametinde yer alan tek kervan yolundan sağlanıyordu. Çaykara ilçesinden ayrılarak Köprübaşı ve Sürmeneye bağlanan son Köy Dağardı Köyü (Okşoho) oldu.

Birinci Dünya Savaşında Rusların Bölgeyi işgal etmesi ile Beldenin Güney doğusunda yer alan Madur dağı eteklerinde şiddetli çarpışmalar meydana geldi. Bu Çarpışmalarda savunma hattı oluşturan yerli Milislere ait Harmantepe şehitliğini çok sayıda yerli ve yabancı Turist ziyaret etmektedir. Beşköy Beldesi, Dernekpazarı ve Ataköy Yaylâlarında Büyük ve Küçük baş Hayvanlarının otladığı meralarda çok sayıda ‘u’ şeklinde kazılmış Makinalı Tüfek mevzilerine dolu Tüfek mermileri ve bu mermilere ait mermi kovanlarına rastlamak mümkündür.
Sürmene ilçesinden denize dökülen Humurgân deresinden Derboyu Köprübaşı Sürmene Karayolunun imece usulü Devlet Vatandaş işbirliği ile yapıldıktan sonra Beşköy Beldesinin bu Köyleri birer birer Köprübaşı bucağı (Nahiyesine); Dolayısıyla Sürmene ilçesine bağlandı. 1990 Yılında Köprübaşı bucağının oluşturulan yeni ilçelerle birlikte ilçe olması ile Beş Pâre Köyler ile birlikte Holo Mezire de Köprübaşı İlçesine bağlanmış oldu.

1994 Yılında da sözkonusu köylerden oluşan bu bölge Beşköy adını alarak Belediye oldu. Son yapılan Nüfus sayımına göre 1998 Yılında meydana gelen sel felâketi nedeni ile Merkez idâri binalarla birlikte çok sayıda binaların yıkılması üzerine bölge halkı Başta İstanbul olmak üzere Bursa, İzmit illeri ve Gebze ilçesi gibi sanayisi gelişmiş bölgelere çok göç verdiğinden 2500 – 2300’lere kadar düştü. Beşköy Beldes’inin yeni merkezinde bir ilköğretim okulu hizmet vermekte olup Öğrenci sayısı Yüzonbeşlere ulaşmıştır. Belde halkı bölgeden Ekonomik nedenlerle her ne kadar göçmeye devam etseler de; Doğdukları bu mekânların Baba ocağı olarak gönüllerindeki yerini hiç bir şey doldurmamaktadır.

Folklörü; Örf, âdet ve gelenekleri ile Çaykara ve Dernekpazarı ilçeleri ile Yaylâlarda komşu olan Beşköy halkının göç ettikleri taihten yakın zamana kadar beraberlikleri asla bozulmamış olup bu birliktelikleri hâlen devam etmektedir.

Çaykara, Dernekpazarı ve Beşköy Beldesinin köylerinden herhangi birinde doğmuş bulunan her vatandaş bu yerleşim birimlerinin herhangibirine yolu düştüğünde hangi kapıyı çalsa; Kapı komşusunun evindeki gibi ağırlanır… Sahiplenilir. Beşköy Beldesinin kültürel ve sosyal konumunun getirdiği bu özellik 1998 sel felâketinin meydana gelmesi ile bölgeyi ziyaret eden duyarlı vatandaşların tanıması ile bir cazibe merkezi haline getirmiştir.

Yakın tarihte Türkiyenin kalkınma düzeyinin yükselmesinde önemli katkıları bulunan iki Devlet büyüğümüz olan Mâliye eski bakanlarından Türk Siyasetine damgasını vuran Adnan Kahveci, Eski Vâlilerden Yerel yönetimlerde destanlar yazan Siyaset Bilimci Bilim Adamları tarafından Adam gibi Vâli olarak tanıtılan Vâli Recep Yazıcıoğlu ve Tabâkat-ı Fukahadan Hacı Sefer Efendi (Saka) ve Dersiam Hacı Yusuf Efendi (Yazıcı); Beşköy Beldesinin yetiştirdiği ünlülerdendir.

Beşköy Beldesinin yerleşim alanlarında Çevre Mimarisi; zengin bir Kültürel yapıya sahiptir. Hem Kış, hemde Yaz mevsimi; Yılın tamamında ikamet edilen evlerin yanında Bahar aylarında göçülerek bir süre oturulan Kom ve Mezraa Mahalleleri bulunmakta, ayrıca Yaz boyu oturularak göç edilen Yaylâ evleri ve yayla mahalleleri bulunmaktadır. Bü,yük şehir ve Kent merkezlerine göç etmeden önce halk bir yılda iki göç yaparak büyük ve küçük baş hayvanlarla Aile ekonomisine katkıda bulunurlardı. Sözkonusu yerleşim alanları genç kuşaklar tarafından Tâtil köyü olarak kullanılmaktadır. Bu mahalleler Beldenin Doğusu ve Güneyinde sırası ile Köğüş Düzü, Sokak dibi (Orta sokak), Köprü Suyu, Görnek, Kugullar Açmalar Mezra ve Kom mahalleleri yer almaktadır. Batı ve Güneybatıdaki Mezra ve Kom mahalleleri sırsıyla Kahvedüzü Hanları, Soğuksu, Harmantepe Taş Kabanı olmak üzere Belde dahilinde on tanedir. Piknik alanı niteliğinde Görnek, Kahvedüzü Hanları, Soğuksu ve Limon Suyu Hanları olmak üzere dört adet Yaylâ kasabası bulunmaktadır.

Hazırlayan ve Yazan:

Feyzullah Karaman

Yusuf oğlu

1959 Sürmene doğumlu…

Emekli Din Görevlisi